केस गळताहेत... वेळीच सावध व्हा.
(Ayurvedic Treatment for Hair fall in Nashik)
२१ वर्षांची केतकी जेव्हा क्लिनिकमधे आली तेव्हा ती रडुन रडुन आपल्या केसांच्या समस्या सांगु लागली, तीचा आत्मविश्वास सुद्धा यामुळे डळमळीत झाला होता. अयोग्य आहार, केसांची निगा न घेणे, जंक फुड/फास्ट फुड चा अतिरेक, तणाव, अपुरी झोप या सर्व कारणांनी तीचे केस अति प्रमाणात गळत होते व उरलेले केस देखिल रुक्ष, निस्तेज दिसत होते. संपुर्ण हिस्टरी व केस समजुन घेतल्या नंतर मी तीला आश्वस्त केलं. शिरोधारा सारखे काहि पंचकर्म व आयुर्वेदिक औषधींचा वापर करुन ३ महिन्यात तीचे केस गळणे थांबलेच, केस बळकट व चमकदार दिसु लागले. हसत हसत थँक्यु म्हणत ती क्लिनिक मधुन गेली व पुढच्या आठवड्यात तीच्या मैत्रीनीला ट्रीटमेंट साठी घेउन आली.
खरंच केस हे स्त्रीयांसाठी राणीच्या मुकुटाप्रमाणे असतात व ते स्त्रीयांच्या स्त्रीत्वाचे, सौन्दर्याचे व आत्मसन्मानाचे प्रतिक आहे असे मानले जाते. केस हे स्त्री व पुरुष दोन्हींमध्ये सौंदर्य व व्यक्तिमत्व वृद्धींगत करतात. म्हणुनच जेव्हा केसांचे आरोग्य बिघडुन ते गळु लागतात किंवा टक्कल पडते तेव्हा ते सौंदर्य, आत्मसन्मान व आत्मविश्वास यांना हानिकारक असतात. अकाली केस गळणे हे हल्ली सर्वच व्यक्तिंमध्ये कमी अधिक प्रमाणात दिसुन येते. पुर्वी वयाच्या पन्नाशीनंतर अढळणार्‍या केसांच्या समस्या आजकाल ऎन २०- २१ वर्षाच्या तरुण / तरुणींमधे अढळुन येतात.
केसांच्या समस्यांचे व ते निरोगी ठेवन्याचे उपाय यांचे आयुर्वेदात सविस्तर वर्णन अढळते. आयुर्वेदात केस गळन्यास - खालित्य असे म्हटले जाते व याचे वर्णन शिरोरोगांमधे केले आहे. विकृत पित्त हे वातासोबत प्रकुपित होऊन केसांच्या मुळांना कमजोर करते व असे कमजोर केस गळु लागतात.
अकाली केस गळण्याची कारणे- (Causes of hair fall)
-अयोग्य आहार- आहारात पुरेशा पोषक तत्वांच्या अभावामुळे केसांच्या अरोग्यास आवश्यक जीवनसत्वे व प्रथिने मिळत नाहीत व परीणामी केस अशक्त होतात, रुक्ष होतात व गळु लागतात.
-चिंता/ तणाव- जास्त प्रमाणात मानसिक तणाव व चिंता हे दोघेही दैनंदीन जीवन, आहार, झोप, पचन तसेच हर्मोन्स व वात-पित्त-कफ यांचे संतुलन बिघडवन्यास कारणीभुत आहेत व यामुळे केस गळन्य़ाचे प्रमानही वाढते.
-प्रकृती- पित्त प्रकृतीच्या व्यक्तींमधे केसांच्या पोषनास अडथळा लवकर येतो व केस लवकर गळतात व पांढरे होतात.
-आनुवंशिक- बर्‍याच पुरुषांमधे तसेच काही स्त्रीयांमध्ये देखिल केस गळणे, टक्कल पडणे हे अनुवंशिक असते. वडील- आजोबा यांना जर असेच टक्कल असेल तर अनुवंशिकतेमुळे ते मुलांमध्ये देखिल दिसुन येते.
-थायरॉइड विकार- थायरॉइड ग्रंथीच्या स्त्रावांचे प्रमाण कमी/ जास्त असेल तर शरिरात चय-अपचय योग्य होत नाही व अपुर्‍या पोषणामुळे केस रुक्ष, निस्तेज होऊन गळु लागतात.
-हेयर-डायचा अतिवापर- कृत्रिम व केमिकलयुक्त केश कलपांमुळे तसेच केमिकलयुक्त शाम्पु च्या अतिवापरामुळे देखिल केस गळण्याच्या प्रमाण वाढते.
-केसांवर अधिक प्रमाणात Ironing करणे यामुळे देखिल केसांच्या रचनेस धोका पोहोचुन ते कमजोर होऊन गळु लागतात. तसेच ऍनेमीया (हिमोग्लोबीन कमी असणे) , कॅल्सियमची कमी व केमोथेरपी मुळे देखिल केस गळतात.
(Ayurvedic Tips to avoid Hair fall)
- तणाव व चिंता टाळावी व त्यासाठी प्राणायाम/ य़ोगा व व्यायाम नियमितपणे करावे. तसेच शिरोधारा देखिल प्रभावी ठरते.
- आहाराची गुणवत्ता योग्य ठेवावी जेणेकरुन त्यात जास्तीत जास्त पौष्टीक पदार्थ असावेत. यामुळे शरीरास योग्य प्रमाणात जीवनसत्त्वे व प्रथिने मिळावीत जी केसांच्या निरोगी वाढीसाठी उपयुक्त आहे.
-आठवड्यातुन २ ते ३ वेळा केसांच्या मुळाशी कोमट आयुर्वेदीक तेलाने मालीश करावी. यामुळे केसांच्या मुळाशी रक्ताभिसरण वाढेल व योग्य पोषक तत्वे मिळुन केसांना बळकटी येइल.
- केमिकल्युक्त शाम्पु चा अतिवापर टाळावा त्याऎवजी कुठलाही हर्बल शाम्पु अथवा आवळा-शिकेकाइ-रिठा यांच्या मिश्रणाने आठवड्यातुन ३ ते ४ वेळा केस स्वच्छ करावेत.
- केसांवर जास्त गरम पाणी घेणे टाळावे त्याने केस कमजोर होतात. केस धुताना नेहमी अगदी कोमट पाण्याने किंवा साध्या पाण्याने धुवावेत.
- ओल्या केसांतुन कंगवा फिरवणे टाळावे त्याऎवजी जाड कंगवा अथवा बोटांनी केस सुटे करावे. तसेच ते कोरडे करण्यासाठी टॉवेल केसांवर रगडु नये त्याऎवजी हलकेच केसांवरील पाणी टॉवेल ने टिपुन घ्यावे व ते तसेच कोरडे होवु द्यावे.
- केस सुकवण्यासाठी हेयर ब्लोवर चा वापर, केस वरंवार ironing करणे, फॅशन म्हणुन केश कलपांचा वापर करणे हे सर्व टाळावे. यामुळे केस कमजोर होऊन लवकर गळु लागतात.
- महिन्यातुन एकदा केश कर्तन केल्याने केसांचे दुभंगलेले(Split heads) व मृत टोके(Dead heads) निघुन जातात व केसांची वाढ होण्यास मदत होते.
